Zgodnie z art. 17 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności, zwanego w dalszej części opinii Rozporządzeniem 178/2002, do obowiązków podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo spożywcze należy zapewnienie, na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji w przedsiębiorstwach będących pod ich kontrolą, zgodność tej żywności z wymogami prawa żywnościowego właściwymi dla ich działalności i kontrolowanie przestrzegania tych wymogów, do którego należą również regulacje dotyczące zasad znakowania tych produktów oświadczeniami żywnościowymi i zdrowotnymi zawartymi w przekazach komercyjnych, zarówno w etykietowaniu, prezentacji, jak i w reklamach żywności, przeznaczonej dla konsumentów końcowych, uregulowane w :
- Rozporządzeniu (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1924/2011 z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, zwane dalej rozporządzeniem 1924/2006
W myśl Rozporządzenia 1924/2006 (art. 2 ust.2 pkt 1) oświadczenie oznacza każdy komunikat lub przedstawienie, które, zgodnie z przepisami wspólnotowymi lub krajowymi, nie są obowiązkowe, łącznie z przedstawieniem obrazowym, graficznym lub symbolicznym w jakiejkolwiek formie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że żywność ma szczególne właściwości. Rozporządzenie 1924/2006 wprowadza podział oświadczeń na oświadczenia żywieniowe i oświadczenia zdrowotne.
Oświadczeniem żywieniowym jest (art. 2 ust. 2 pkt 4) jest każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na:
1. energię (wartość kaloryczną), której
(i) dostarcza,
(ii) dostarcza w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, lub
(iii) nie dostarcza, lub
2. substancje odżywcze lub inne substancje,
(i) które zawiera,
(ii) które zawiera w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, lub
(iii) których nie zawiera.
Wykaz dozwolonych oświadczeń żywieniowych znajduje się w Załączniku do Rozporządzenia 1924/2006 wraz z warunkami ich stosowania. Zgodnie z art. 8 ust. 1 Rozporządzenia 1924/2006 można stosować tylko oświadczenia żywieniowe wskazane w Załączniku.
Oświadczeniem zdrowotnym (art. 2 ust. 2 pkt 5 Rozporządzenia 1924/2006) jest każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem. Natomiast oświadczenie o zmniejszaniu ryzyka choroby (art. 2 ust. 2 pkt 6 Rozporządzenie 1924/2006) oznacza każde oświadczenie zdrowotne, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że spożycie danej kategorii żywności, danej żywności lub jednego z jego składników znacząco zmniejsza jakiś czynnik ryzyka w rozwoju choroby dotykającej ludzi.
Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne mogą być stosowane przy etykietowaniu, prezentacji i w reklamie żywności wprowadzanej na rynek Unii Europejskiej, w tym w Polsce, jedynie w przypadku, gdy są one zgodne przepisami Rozporządzenia 1924/2006 (art. 3).
Art. 5 Rozporządzenia 1924/2006 ustanawia warunki, które muszą być spełnione, aby podmioty prowadzące przedsiębiorstwo spożywcze mogły używać w znakowaniu żywności dobrowolnych oświadczeń żywieniowych lub zdrowotnych. Tak więc stosowanie wskazanych oświadczeń dopuszczalne jest w przypadkach, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:
1.na podstawie ogólnie uznanych dowodów naukowych potwierdzone zostało, że obecność lub brak, albo też obniżona zawartość w danej żywności lub kategorii żywności składnika odżywczego lub innej substancji, do której odnosi się oświadczenie, ma korzystne działanie odżywcze lub fizjologiczne;
W myśl art. 6 Rozporządzenia 1924/2006 oświadczenia żywieniowe i zdrowotne muszą opierać się na ogólnie przyjętych dowodach naukowych i być nimi potwierdzone. Podmiot działający na rynku spożywczym, który postanawia zamieścić oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne zobowiązany jest do uzasadnia zastosowania tego oświadczenia, co oznacza że musi między innymi wskazać dowody naukowe, które odnoszą się do danego oświadczenia.
2. składnik odżywczy lub inna substancja, której dotyczy oświadczenie:
- jest zawarty(-a) w produkcie końcowym w znaczącej ilości określonej w przepisach wspólnotowych lub – gdy nie istnieją takie przepisy – w ilości, która ma zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne, co potwierdzają ogólnie uznane dowody naukowe; lub
- nie jest w nim zawarty(-a) lub jest zawarty(-a) w obniżonej ilości, która ma zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne, co potwierdzają ogólnie uznane dowody naukowe;
3. w odpowiednich przypadkach, składnik odżywczy lub inna substancja, której dotyczy oświadczenie, występuje w postaci przyswajalnej przez organizm;
4. ilość produktu, jakiej spożycia można racjonalnie oczekiwać, zapewnia znaczącą ilość składnika odżywczego lub innej substancji, której dotyczy oświadczenie, określoną w przepisach wspólnotowych lub – gdy nie istnieją takie przepisy – znaczącą ilość, która przyniesie zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne, co potwierdzają ogólnie uznane dowody naukowe;
5. zgodność ze szczegółowymi warunkami określonymi w zależności od przypadku w rozdziale III lub w rozdziale IV Rozporządzenia 1924/2006.
Ponadto używanie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy można oczekiwać, że przeciętny konsument zrozumie opisane w oświadczeniu korzystne działanie.
Możliwość używania oświadczeń zdrowotnych uzależniona została dodatkowo uzyskaniem przez takie oświadczenie zezwolenia Komisji Europejskiej. Oświadczenia zdrowotne, które uzyskały zezwolenie wpisywane są do wykazu dozwolonych oświadczeń zdrowotnych.
Rozporządzenie 1924/2006 obliguje (art. 10 ust. 2) podmioty korzystające z oświadczeń zdrowotnych do dodatkowego oznakowania produktów na etykiecie – a jeżeli jej nie ma – przy prezentacji i w reklamie poprzez umieszczenie:
- stwierdzenia wskazującego na znaczenie zrównoważonego sposobu żywienia i zdrowego trybu życia,
- ilości środka spożywczego i poziomu jego spożycia niezbędnego do uzyskania korzystnego działania, o którym mówi dane oświadczenie,
- w stosownych przypadkach, stwierdzenia skierowanego do osób, które powinny unikać danego środka spożywczego,
- odpowiedniego ostrzeżenia w przypadku produktów, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, jeżeli są spożywane w nadmiarze.
Podmioty działające na rynku spożywczym mogą stosować w oznakowaniu produktów oświadczenia zdrowotne, które odnoszą się do ogólnych, nieswoistych korzyści, jakie przynosi dany składnik odżywczy lub dana żywność dla ogólnego dobrego stanu zdrowia i dla związanego ze zdrowiem dobrego samopoczucia, pod warunkiem że towarzyszy mu oświadczenie zdrowotne znajdujące się w wykazach.
Zabronione jest używanie oświadczeń zdrowotnych, które :
- sugerują, że niespożycie danej żywności mogłoby mieć wpływ na zdrowie,
- odwołują się do szybkości lub wielkości obniżenia masy ciała,
- odwołują się do zaleceń poszczególnych lekarzy lub specjalistów w zakresie zdrowia i innych stowarzyszeń niewymienionych w art. 11 Rozporządzenia.
Przy stosowaniu oświadczeń zdrowotnych, łącznie z przedstawieniem obrazowym, graficznym lub symbolicznym w jakiejkolwiek formie, należy zawsze pamiętać o kardynalnej zasadzie dotyczącej używania oświadczeń, a mianowicie o zakazie przypisywania jakiemukolwiek środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania chorobom lub leczenia chorób ludzi bądź też odwoływania się do takich właściwości /art. 7 ust.3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…)/.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Podstawa prawna:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności;
- Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności;
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 200/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004;
- Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 o bezpieczeństwie żywności i żywienia(Dz. U. z 2015, poz. 594).